OCHRONA DZIECI I MŁODZIEŻY
Zachęcamy do zapoznania się z treścią dokumentu zawierającego skrót standardów ochrony małoletnich, który publikujemy poniżej oraz udostępniamy w pełnej wersji w Kancelarii Parafialnej. Dokument opisuje szczegółowe zasady ochrony dzieci i młodzieży, a także działania, jakie podejmiemy w wyniku zaistniałej krzywdy.
Załącznik nr 1 – wersja skrócona.
STANDARDY OCHRONY MAŁOLETNICH
w Parafii pw. Św. Stanisława Biskupa w Lubatowej
I. Wprowadzenie.
1. Ustanawiając niniejsze Standardy Ochrony Małoletnich, Parafia pw. w Parafii pw. Św.
Stanisława Biskupa w Lubatowej realizuje obowiązek, o którym mowa w art. 22b i 22c
Ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle
seksualnym i ochronie małoletnich (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 560). Parafia jest
organizatorem działalności na rzecz małoletnich, prowadzonej w sferach wskazanych
w ww. Ustawie. (…)
4. W Parafii został utworzony przez Proboszcza Zespół ds. Prewencji. W skład Zespołu
wchodzą:
– Proboszcz Parafii ks. Ryszard Królicki, będący osobą odpowiedzialną za podejmowanie
interwencji w przypadku zaistnienia przemocy;
– Pani Joanna, która jest osobą odpowiedzialną za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach
dotyczących przemocy, tel. 607 529 297;
– Pan Michał, który jest osobą odpowiedzialną za standardy ochrony dzieci i młodzieży,
tel. 607 529 187.
Pełne dane tych osób oraz ich kwalifikacje są dostępne u Proboszcza Parafii. Zespół
udzieli pomocy wszystkim potrzebującym małoletnim, bez względu na to, do jakiej
należą Parafii oraz w jakim środowisku doszło do skrzywdzenia (dom, szkoła, Parafia
itd.).
III. Weryfikacja personelu Parafii.
Przed dopuszczeniem osoby do pracy z dziećmi lub do innej działalności związanej
z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad
psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych
zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi, na Proboszczu Parafii ciążą
następujące obowiązki:
1. Proboszcz uzyskuje informacje, czy dane osoby, o której mowa wyżej, są
zamieszczone w Rejestrze z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku
do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu
mgałoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze.
2. Osoba, o której mowa wyżej, przedkłada Proboszczowi Parafii informację z Krajowego
Rejestru Karnego w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu
karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r.
o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1939), lub za odpowiadające tym
przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego.
V. Zapewnienie opieki i wsparcia osobom skrzywdzonym.
1. Każda osoba, która mówi o swojej krzywdzie, której doświadcza, winna zostać
przyjęta z szacunkiem i uważnie wysłuchana.
2. Osoba skrzywdzona powinna otrzymać informację o możliwych formach pomocy,
z której może skorzystać na terenie parafii lub poza nią.
3. W sytuacji, gdy osoba wskazana jako sprawca jest kapłanem lub inną osobą
zaangażowaną w Parafii, należy jak najszybciej zapewnić bezpieczeństwo osobie
skrzywdzonej (np. przez niedopuszczanie do niej osoby wskazanej lub podejrzanej
o krzywdę). Następnie należy jej udzielić pomocy, jakiej potrzebuje. Osoby
poszkodowane nie powinny być obarczane kosztami udzielanej im pomocy.
(…)
10. Wszelkie działania i uzyskane informacje objęte są zasadą poufności (załącznik nr
3), ale osoby skrzywdzonej nie wolno zobowiązywać do zachowania tajemnicy.
VII. Zasady chroniące w obszarze parafialnym.
(…)
Każde przemocowe działanie wobec dziecka jest niedopuszczalne. Natomiast istnieją
sytuacje, w których fizyczny kontakt z dzieckiem może być stosowny i spełnia zasady
bezpiecznego kontaktu: jest odpowiedzią na potrzeby dziecka w danym momencie,
uwzględnia wiek dziecka, etap rozwojowy, płeć, kontekst kulturowy i sytuacyjny.
Niemożna jednak wyznaczyć uniwersalnej stosowności każdego takiego kontaktu
fizycznego, ponieważ zachowanie odpowiednie wobec jednego dziecka może być
nieodpowiednie wobec innego. Należy kierować się zawsze swoim profesjonalnym
osądem i zdrowym rozsądkiem, słuchając, obserwując i odnotowując reakcję dziecka,
pytając je o zgodę na kontakt fizyczny (np. przytulenie) i jednocześnie zachowując
świadomość, że nawet przy dobrych intencjach taki kontakt może być błędnie
zinterpretowany przez dziecko lub osoby trzecie. Kontakt fizyczny (cielesny) pomiędzy
personelem Parafii i dziećmi dozwolony jest wtedy, gdy:
a) wymaga tego ochrona zdrowia lub życia dziecka;
b) jest związany ze zgodnym z liturgią Kościoła, sprawowaniem świętych obrzędów oraz
przyjętymi społecznie i przez prawo Kościoła godziwymi moralnie obyczajami lub
powszechnie akceptowalnymi społecznie zasadami.
Ochrona wizerunku małoletnich.
Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej (art.
81 ust.1 zd. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych,
t.j. Dz. U. z 2022 r., poz.2509).
Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby stanowiącej jedynie
szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza (art. 81 ust. 2 zd.
2 w/w ustawy).
Zasady ochrony dotyczące spotkań i wyjazdów:
(…)
Wszystkie formy zorganizowanego czasu małoletnich, a w sposób szczególny
wypoczynku dzieci i młodzieży, powinny być realizowane zgodnie z obowiązującymi
przepisami prawa.
Na wyjazdy grupowe małoletnich należy uzyskać pisemną zgodę rodziców lub
opiekunów prawnych, po uprzednim zapoznaniu ich z ramowym planem działania i
zasadami jego organizacji (regulaminem). Podczas wyjazdu rodzice lub opiekunowie
prawni mają prawo do kontaktu ze swoim dzieckiem oraz z jego opiekunem.
XI. Objaśnienie terminów.
(…)
5. Formy przemocy wobec dziecka.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy
domowej (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 424. 834), przez przemoc domową należy rozumieć
jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące
przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste
osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:
a) narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,
b) naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,
c)powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby
cierpienie lub krzywdę,
d) ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub
możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,
e) istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie
zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków
komunikacji elektronicznej.
(…)
d) Przemoc seksualna (wykorzystanie seksualne dziecka).
Każda czynność seksualna podejmowana z dzieckiem poniżej 15 roku życia, nawet za
jego zgodą, jest przestępstwem.
Światowa Organizacja Zdrowia definiuje wykorzystanie seksualne dziecka jako
angażowanie dzieci lub młodzieży w aktywność seksualną, którą nie w pełni rozumieją
i na którą nie są w stanie wyrazić świadomej zgody bądź na którą nie są przygotowane
rozwojowo i nie mogą wyrazić zgody lub która narusza prawa bądź normy społeczne
(Światowa Organizacja Zdrowia. Udzielanie pomocy dzieciom i młodzieży, które zostały
wykorzystane seksualnie: wytyczne kliniczne opracowane przez WHO. Kopenhaga:
Regionalne Biuro WHO dla Europy, 2023. https://iris.who.int/handle/10665/367637).
XII. Instytucje udzielający pomocy dzieciom i młodzieży.
800 12 12 12 – dziecięcy telefon zaufania Rzecznika Praw Dziecka;
116 111 – telefon zaufania dla dzieci i młodzieży;
116 123 ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia”;
997 lub 112 – Policja.
XIII. Postanowienia końcowe.
(…)
3. Niniejsze Standardy udostępnianie są przez Parafię w wersji pełnej na stronie
internetowej Parafii oraz w wersji papierowej w Kancelarii Parafialnej.
(…) Wersja skrócona Standardów udostępniana jest na stronie internetowej Parafii oraz
na tablicy ogłoszeń.
STANDARDY OCHRONY MAŁOLETNICH
w Parafii pw. Św. Stanisława Biskupa w Lubatowej
I. Wprowadzenie.
1. Ustanawiając niniejsze Standardy Ochrony Małoletnich, Parafia pw. Św Stanisława Biskupa
w Lubatowej realizuje obowiązek, o którym mowa w art. 22b i 22c Ustawy z dnia 13 maja 2016
r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich
(t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 56 0). Parafia jest organizatorem działalności na rzecz małoletnich,
prowadzonej w sferach wskazanych w ww. Ustawie.
2. Standardy ochrony dzieci przed krzywdzeniem to zbiór zasad, które pomagają tworzyć
bezpieczne i przyjazne środowisko w szkołach, przedszkolach, szpitalach, parafiach i innych
placówkach działających na rzecz dzieci. W placówce, która spełnia standardy ochrony dzieci:
– nie pracują osoby mogące zagrażać bezpieczeństwu dziecka;
– wszyscy pracownicy wiedzą, jak rozpoznawać symptomy krzywdzenia dziecka oraz jak
podejmować interwencję w przypadku podejrzenia, że dziecko jest ofiarą przemocy w
placówce lub w rodzinie;
– dzieci dowiadują się, jak unikać zagrożeń w kontaktach z dorosłymi i rówieśnikami – w realnym
świecie oraz w Internecie;
– dzieci mają stały dostęp do informacji, gdzie szukać pomocy w trudnych sytuacjach
życiowych.
3. Wprowadzenie standardów to komunikat dla pracowników Parafii, dzieci oraz ich
opiekunów, że w codziennej pracy Parafii realizowane są takie wartości jak dobro dziecka oraz
jego prawo do życia w bezpiecznym i zapewniającym rozwój otoczeniu.
4. W Parafii został utworzony przez Proboszcza Zespół ds. Prewencji. W skład Zespołu wchodzą:
– Proboszcz Parafii ks. Ryszard Królicki, będący osobą odpowiedzialną za podejmowanie
interwencji w przypadku zaistnienia przemocy;
– Pani Joanna, która jest osobą odpowiedzialną za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach
dotyczących przemocy, tel. 607 529 297;
– Pan Michał, który jest osobą odpowiedzialną za standardy ochrony dzieci i młodzieży, tel. 607
529 187.
Pełne dane tych osób oraz ich kwalifikacje są dostępne u Proboszcza Parafii. Zespół udzieli
pomocy wszystkim potrzebującym małoletnim, bez względu na to, do jakiej należą Parafii oraz
w jakim środowisku doszło do skrzywdzenia (dom, szkoła, Parafia itd.).
5. Niniejsze Standardy stworzono w oparciu o:
– Ustawę z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle
seksualnym i ochronie małoletnich (t.j. Dz. U z 2024 r., poz. 560);
– Kodeks prawa kanonicznego promulgowany przez papieża Jana Pawła II w dniu 25 stycznia
1983 r., stan prawny na dzień 8 sierpnia 2023 r., zaktualizowany przekład na język polski;
– Ustawę z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (Dz. U. z 2022 r.,
poz.1700);
– Ustawę z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2(024 r., poz. 17 ze zm.);
– Ustawę z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2022 r.,
poz.1550 ze zm.);
– Ustawę z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 37
ze zm.);
– Ustawę z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.) ;
– Ustawę z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2022 r.,
poz.2509);
– Wzór standardów ochrony dzieci w Duszpasterstwie Parafialnym Archidiecezji Przemyskiej,
przygotowany przez ks. dr. Piotra Baraniewicza;
– materiały Fundacji „Dajemy Dzieciom Siłę”, ul. Mazowiecka 12/25, 00-048 Warszawa, w tym
„Praktyczny przewodnik dla pracowników podmiotów zobowiązanych do wprowadzenia
standardów ochrony dzieci”, opracowanie: Urszula Kubicka – Kraszyńska, dr Anna Krawczak;
– wytyczne do Standardów Ochrony Dzieci dla organizatorów wypoczynku opracowane przez
Ministerstwo Sprawiedliwości.
6. Ilekroć w niniejszym dokumencie jest mowa o:
– Standardach — należy pod tym pojęciem rozumieć standardy ochrony małoletnich
w rozumieniu art. 22b i art. 22c Ustawy;
– działalności na rzecz małoletnich/dzieci — należy pod tym zwrotem rozumieć działalność na
rzecz małoletnich/dzieci związaną z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem,
świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub
realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi w rozumieniu Ustawy;
– Parafii lub Organizatorze — należy pod tymi pojęciami rozumieć Parafię pw. Św Stanisława
Biskupa w Lubatowej
– personelu Parafii – należy pod tym pojęciem rozumieć wszystkie osoby, przy pomocy których
Parafia wykonuje działalność na rzecz małoletnich, niezależnie od tego, na podstawie jakiego
tytułu prawnego jest ona wykonywana;
– małoletnich/dzieciach— należy pod tym pojęciem rozumieć osoby, które nie ukończyły 18
roku życia.
II. Specyfika środowiska parafialnego.
Parafia, jako podstawowa komórka instytucjonalna Kościoła wyróżnia się specyficznymi
obszarami działania. Odprawiane są w niej liczne nabożeństwa i uroczystości oraz sprawowane
są sakramenty (Eucharystii, Chrztu, I Komunii Świętej, Bierzmowania, Małżeństwa oraz Pokuty
i Pojednania). Odwiedziny chorych oraz wizyty duszpasterskie dają okazję do wglądu w
sytuację rodzinną, materialną itp. parafian, również w kontekście zauważenia krzywdy
i przemocy, a co za tym idzie, dają możliwość podjęcia odpowiednich kroków zapobiegawczych
lub interwencji.
W parafii funkcjonują różne grupy duszpasterskie, odbywają się zbiórki ministrantów,
lektorów, Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży, KSM Kids, a co za tym idzie mają miejsce
wyjazdy parafialne z księdzem np. pielgrzymki, wyjazdy z ministrantami, itp. Prowadzone są
kawiarenki parafialne, świetlice. Funkcjonują kancelaria parafialna oraz media parafialne
(strona www, ). Istnieje rada parafialna, a parafia dysponuje i zarządza własnymi finansami.
Praktykowany jest też jasny podział hierarchiczny: proboszcz, wikariusz itd.
Proboszcz zazwyczaj towarzyszy parafianom przez wiele lat ich rozwoju religijnego. Bywa, że
parafianie uczestniczą w uroczystościach związanych z życiem osobistym duszpasterzy np.
prymicje, rocznice itp. Również księża zapraszani są przez parafian na uroczystości rodzinne.
W parafii zatrudniane są osoby świeckie jako pracownicy parafialni lub posługujący jako
wolontariusze np., kościelny, organista, gospodyni, itp. Dodatkowo w parafii i przy parafii
funkcjonują osoby , które potrzebują i szukają pomocy np. bezdomni, byli więźniowie. Czasem
też parafia użycza lub udostępniania pomieszczenia parafialne innym podmiotom
zewnętrznym. To w parafii głównie toczy się życie sakramentalne wiernych, a życie rodzinne
wokół celebracji roku liturgicznego. Rodzice w zaufaniu przyprowadzając swoje dzieci do parafii
oczekują, że będą tam bezpieczne. Parafianie są osobami w różnym wieku, w różnej sytuacji
rodzinnej, zawodowej, a duszpasterze oraz osoby pracujące na rzecz parafii mają nierzadko
wgląd w ich potrzeby oraz możliwość zaradzenia im. Z tego powodu standardy ochrony
małoletnich w obszarze parafialnym poszerzone zostały o ochronę osób dorosłych i nie dotyczy
to wyłącznie osób zależnych, bezbronnych, lecz wszystkich. Mają one za zadanie chronić przed
wszelkiego rodzaju nadużyciami, przed krzywdą, przemocą, w tym przed wykorzystaniem
seksualnym. Działają w obie strony – chronią zarówno parafian jak i osoby duchowne,
pracowników i wolontariuszy parafii.
Ten szeroki zakres działalności oraz wielość osób zaangażowanych w życie parafialne,
mogących mieć dostęp do dzieci i młodzieży oraz posiadających wgląd w prywatne życie
parafian, zobowiązuje parafie do szczegółowego opracowania zasad ochronnych. Sama
dynamika życia parafialnego zawiera w sobie specyficzne czynniki chroniące przed przemocą
takie jak: poczucie sacrum, permanentna formacja, społeczne zaufanie, poczucie
przynależności i wzajemnej odpowiedzialności, relacje oparte na zasadach ewangelicznych,
wspólnotowość, w tym przynależność młodzieży do pozytywnej grupy rówieśniczej oraz
publiczność działań (większość aktywności dzieje się na oczach innych), w tym nadzór
rodziców. Dodatkowo, przy okazji np. nagłych wezwań do chorych lub podczas wizyt
duszpasterskich istnieje możliwość dostrzeżenia specyficznych potrzeb parafian lub deficytów,
w tym przemocy w obszarze rodzinnym i podjęcia odpowiedniej interwencji. Księża
posługujący w parafii są często tymi osobami, do których zwracają się o pomoc osoby
doświadczające jakiejkolwiek krzywdy, szukające wsparcia i zrozumienia. Jednakże,
w specyficznej dynamice życia parafialnego obecne są również czynniki zagrażające,
ułatwiające zaistnienie przemocy. Będą nimi np. społeczne zaufanie i autorytet jakim cieszą się
księża. Również atmosfera zależności i posłuszeństwa hierarchii sprzyjająca zachowywaniu
tajemnicy oraz brak nadzoru z zewnątrz. Wiedza duszpasterzy o życiu parafian, znajomość ich
tajemnic, warunków materialnych, problemów i potrzeb oraz fizyczna obecność w ich
przestrzeni prywatnej daje możliwość manipulacji i wykorzystania, stanowi poważny czynnik
zagrożenia.
Z wyżej wymienionych powodów zredagowane zostały niniejsze Standardy.
III. Weryfikacja personelu parafii.
Przed dopuszczeniem osoby do pracy z dziećmi lub do innej działalności związanej
z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych,
rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez
małoletnich, lub z opieką nad nimi, na Proboszczu Parafii ciążą następujące obowiązki:
1. Proboszcz uzyskuje informacje, czy dane osoby, o których mowa wyżej, są zamieszczone w
Rejestrze z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa
Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15
wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze.
2. Osoba, o której mowa wyżej, przedkłada Proboszczowi Parafii informację z Krajowego
Rejestru Karnego w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego,
w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu
narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1939), lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny
zabronione określone w przepisach prawa obcego.
3. Informacje, o których mowa w pkt. 1, Proboszcz utrwala w formie wydruku i załącza do akt
osobowych pracownika albo dokumentacji dotyczącej osoby dopuszczonej do działalności
związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad
psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych
zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi. Informacje, o których mowa w pkt 2,
Proboszcz załącza do akt osobowych pracownika albo dokumentacji dotyczącej osoby
dopuszczonej do takiej działalności.
Powyższe obowiązki wynikają z art. 21 Ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu
zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (t.j. Dz. U z 2024 r.,
poz.560).
Jeśli Parafia zatrudnia firmy z zewnątrz lub udostępnia im pomieszczenia, właściciel firmy musi
przedstawić Proboszczowi oświadczenie o sprawdzeniu swoich pracowników, którzy wejdą na
teren Parafii i będą mogli mieć kontakt z małoletnimi w Rejestrze Sprawców Przestępstw na
Tle Seksualnym. Jeżeli osoba mająca pracować z dziećmi odmówi przedstawienia informacji z
Krajowego Rejestru Karnego, należy odmówić dopuszczenia jej do pracy z dzieckiem.
Odmowa dopuszczenia do pracy z dzieckiem nastąpi także gdy:
– weryfikowana osoba pojawi się w rejestrze sprawców jako osoba skazana za przestępstwa
seksualne przeciwko dzieciom;
– weryfikacja niekaralności kandydata lub kandydatki ujawni, że jest on osobą karaną za
przestępstwa określone w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu
karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r.
poz. 1939), lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w
przepisach prawa obcego.
IV. Sposób reagowania na oskarżenia lub niewłaściwe zachowania.
1. W przypadkach przemocy fizycznej bądź seksualnej, gdy sprawcą jest osoba dorosła lub
dziecko, należy zgłosić ten fakt zgodnie z prawem do organów ścigania lub/oraz do delegata
metropolity przemyskiego ds. dzieci i młodzieży lub jego współpracowników.
2. Gdy sprawa dotyczy niewłaściwego zachowania osób świeckich zatrudnionych w parafii bądź
wolontariuszy, sprawę należy zbadać i podjąć adekwatne kroki w zależności od tego, czego
dotyczyło to zachowanie. Każdorazowo należy podjąć z tą osobą rozmowę i jeśli zajdzie taka
potrzeba to okresowo lub stale wycofać ją z pracy duszpasterskiej.
3. Jeśli niewłaściwe zachowanie dotyczy dziecka należy o tym zawiadomić jego rodziców i wraz
z nimi podjąć odpowiednie działania.
4. Jeśli sprawa dotyczy niewłaściwych zachowań małoletnich wobec siebie nawzajem, należy
niezwłocznie zawiadomić rodziców dzieci i wraz z nimi podjąć odpowiednie działania.
5. Osoba odpowiedzialna za przyjmowanie zgłoszenia współpracuje z Proboszczem i delegatem
metropolity przemyskiego lub jego współpracownikami.
6. Każda informacja o niewłaściwym zachowaniu powinna być traktowana poważnie, gdyż jest
działaniem prewencyjnym.
7. Jeśli jakakolwiek osoba dorosła zaangażowana w pracę duszpasterską w parafii dowie się od
dziecka, że doświadcza ono przemocy, automatycznie ma obowiązek zastosowania się do
art.304 k.p.k. mówiącego o tym, że każdy, kto dowie się o popełnieniu przestępstwa ściganego
z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję.
V. Zapewnienie opieki i wsparcia osobom skrzywdzonym.
1. Każda osoba, która mówi o swojej krzywdzie, której doświadcza , winna zostać przyjęta z
szacunkiem i uważnie wysłuchana.
2. Osoba skrzywdzona powinna otrzymać informację o możliwych formach pomocy, z której
może skorzystać na terenie parafii lub poza nią.
3. W sytuacji, gdy osoba wskazana jako sprawca jest kapłanem lub inną osobą zaangażowaną
w Parafii, należy jak najszybciej zapewnić bezpieczeństwo osobie skrzywdzonej (np. przez
niedopuszczanie do niej osoby wskazanej lub podejrzanej o krzywdę). Następnie należy jej
udzielić pomocy, jakiej potrzebuje. Osoby poszkodowane nie powinny być obarczane kosztami
udzielanej im pomocy.
4. Troska duszpasterska wobec osoby skrzywdzonej i jej bliskich polega przede wszystkim na
życzliwym wysłuchaniu i pomocy w odbudowaniu jej więzi z Bogiem i zaufania do Kościoła.
Organizowana jest w porozumieniu z diecezjalnym duszpasterzem ds. pomocy duchowej
osobom skrzywdzonym.
5. Jeśli osoba skrzywdzona przynależała do jakiejś grupy parafialnej, również inni uczestnicy tej
grupy powinni otrzymać pomoc duszpasterską i ewentualnie psychologiczną.
6. Jeśli osobą skrzywdzoną jest dziecko, pomoc powinna otrzymać również jego rodzina.
7. Parafianie powinni być we właściwy sposób poinformowani o tym, co się wydarzyło oraz
otrzymać stosowną pomoc. Należy przy tym zachować zasadę ochrony dobrego imienia osoby
skrzywdzonej.
8. Jeśli zgłoszenie dotyczy przestępstwa określonego w prawie karnym i/lub kanonicznym,
osoba przyjmująca zgłoszenie postępuje zgodnie z procedurami zawartymi w Wytycznych KEP.
9. Jeśli zgłoszenie dotyczy innej krzywdy czy niewłaściwego zachowania, osoba zgłaszająca
otrzymuje informację o podjętych w sprawie krokach.
10. Wszelkie działania i uzyskane informacje objęte są zasadą poufności (załącznik nr 3), ale
osoby skrzywdzonej nie wolno zobowiązywać do zachowania tajemnicy.
VI. Sposób postępowania z oskarżonymi o wykorzystywanie seksualne i
przemoc.
1. Osoby należące do Parafii, w przypadku oskarżenia o przestępstwo, bądź mające wyrok w
zawieszeniu lub które wróciły do środowiska po odbytym wyroku , nie będą pracować z
osobami małoletnimi, natomiast mogą zostać objęte pomocą duszpasterską.
2. W sytuacji, gdy oskarżonym jest małoletni, należy współpracować z jego rodzicami lub
opiekunami prawnymi w takim zakresie, w jakim jest to możliwe i potrzebne. Ich również
dobrze jest otoczyć opieką duszpasterską.
3. W sytuacji, gdy osobą oskarżoną jest kapłan lub osoba konsekrowana należy zastosować do
się wskazań uzyskanych od biskupa miejsca lub przełożonych. Wobec takiej osoby powzięte
zostają kroki przewidziane przez Wytyczne Konferencji Episkopatu Polski.
4. Gdy osobą oskarżoną jest świecki pracownik lub wolontariusz parafialny, należy odsunąć
taką osobę od podejmowanej pracy na czas wyjaśnienia sprawy lub do czasu decyzji
prokuratury oraz objąć ją opieką duszpasterską.
5. W procesie wyjaśniania sprawy oraz w podawaniu informacji należy również zadbać o
zachowanie ochrony dobrego imienia domniemanego sprawcy.
6. W przypadku zaistnienia fałszywego oskarżenia, jeśli zarzuty nie zostaną potwierdzone a
oskarżenie znane było osobom postronnym, należy przekazać im informację o niewinności
oskarżonego w formie komunikatu biskupa miejsca lub delegata.
VII. Zasady chroniące w obszarze parafialnym.
Zasady chroniące dotyczące małoletnich (granice zachowań).
Małoletnim jest osoba, która nie ukończyła 18 roku życia. Dziecko, rozwijając się konstytuuje
siebie jako osobę. Potrzebuje do tego opieki, troski, serdeczności, kształcenia i wychowania.
Dzieje się to w rodzinie, ale również poprzez relacje z autorytetami o raz wartościami
przekazywanymi w środowisku rówieśniczym i wychowawczym. Wszelkie oddziaływanie
wychowawcze zawsze musi się dokonywać z poszanowaniem woli rodziców bądź prawnych
opiekunów.
Każde przemocowe działanie wobec dziecka jest niedopuszczalne. Natomiast istnieją sytuacje,
w których fizyczny kontakt z dzieckiem może być stosowny i spełnia zasady bezpiecznego
kontaktu: jest odpowiedzią na potrzeby dziecka w danym momencie, uwzględnia wiek dziecka,
etap rozwojowy, płeć, kontekst kulturowy i sytuacyjny. Nie można jednak wyznaczyć
uniwersalnej stosowności każdego takiego kontaktu fizycznego, ponieważ zachowanie
odpowiednie wobec jednego dziecka może być nieodpowiednie wobec innego. Należy
kierować się zawsze swoim profesjonalnym osądem i zdrowym rozsądkiem, słuchając,
obserwując i odnotowując reakcję dziecka, pytając je o zgodę na kontakt fizyczny (np.
przytulenie) i jednocześnie zachowując świadomość, że nawet przy dobrych intencjach taki
kontakt może być błędnie zinterpretowany przez dziecko lub osoby trzecie.
Kontakt fizyczny (cielesny) pomiędzy personelem Parafii i dziećmi dozwolony jest wtedy, gdy:
a) wymaga tego ochrona zdrowia lub życia dziecka;
b) jest związany ze zgodnym z liturgią Kościoła, sprawowaniem świętych obrzędów oraz
przyjętymi społecznie i przez prawo Kościoła godziwymi moralnie obyczajami lub powszechnie
akceptowalnymi społecznie zasadami.
Zasady chroniące w kontakcie bezpośrednim:
• Wszystkie spotkania z małoletnimi na terenie parafii powinny być organizowane w miejscach
oficjalnych, ogólnie dostępnych i do tego przygotowanych.
• Nie można przebywać z małoletnim sam na sam w warunkach odizolowanych. Jeżeli dobro
małoletniego wymaga indywidualnego spotkania, nie może się ono odbywać w sekrecie
(zalecane powiadomienie rodziców lub przełożonego) i w warunkach odizolowanych. Osoba
przeprowadzająca spotkanie powinna zatroszczyć się o transparentność (np. przeszklone lub
uchylone drzwi pomieszczenia, które nie mogą być zamknięte na klucz, obecność innych osób
w bezpośrednim pobliżu, powiadomienie innych osób o spotkaniu itp.). Indywidualnych
spotkań z małoletnimi nie wolno w nieroztropny sposób mnożyć ani przedłużać. Spotkania
takie nie powinny odbywać się w późnych godzinach wieczornych.
• Małoletni nie mogą przebywać w parafialnych pomieszczeniach mieszkalnych bez opieki
rodzica lub opiekuna prawnego. Nie powinni też towarzyszyć duszpasterzom w miejscach lub
w sprawach nie związanych ze sprawowaniem posługi lub formacją.
• Małoletni powinni zawsze pozostawać pod opieką osoby dorosłej. Podczas pełnienia funkcji
wychowawczych opiekunowie nie mogą pozostawać pod wpływem alkoholu lub substancji
psychoaktywnych oraz przyjmować je w obecności małoletnich.
• Małoletni, przebywający na terenie Parafii, nie mogą przebywać pod wyłączną opieką innego
małoletniego, chyba, że inaczej stanowią regulaminy religijnych ruchów duszpasterstwa poza
parafialnego (np. Liturgicznej Służby Ołtarza, Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży i innych z
udziałem małoletnich), w tym wypadku stosuje się standardy opracowane przez te grupy,
osoby te powinny być odpowiednio uformowane, przygotowane i pełnić posługę pod okiem
dorosłych.
• Niestosowne jest skracanie dystansu przez przechodzenie na „ty” osoby dorosłej z osobą
małoletnią.
• W prywatne życie małoletniego wolno ingerować tylko w takim wymiarze, w jakim wymaga
tego konkretny problem.
• W przypadku konieczności podjęcia rozmów na temat seksualności należy wykazać się
delikatnością i roztropnie rozeznać, czy takiej rozmowy nie powinien przeprowadzić
specjalista.
• W obecności małoletnich nie wolno wypowiadać treści i żartów o podtekście seksualnym.
Zabronione jest prezentowanie małoletnim treści obscenicznych, erotycznych,
pornograficznych lub mających podtekst seksualny, zawierających sceny brutalnej przemocy,
bądź nieodpowiednich do wieku i wrażliwości odbiorców w jakikolwiek sposób i za pomocą
jakiegokolwiek urządzenia.
• Niedozwolone jest stosowanie przemocy fizycznej oraz psychicznej takiej jak: poniżanie,
upokarzanie, ośmieszanie, dokuczanie, szykanowanie, znęcanie się itp. w bezpośrednich
kontaktach, jak i za pośrednictwem mediów społecznościowych.
• Niedopuszczalne są wszelkiego rodzaju nadużycia duchowe (w obszarze spowiedzi,
poradnictwa itp.).
• Każdy przypadek przemocy fizycznej, psychicznej (emocjonalnej) czy seksualnej pomiędzy
małoletnimi wymaga natychmiastowej reakcji ze strony opiekunów.
• Nie wolno dotykać osób małoletnich ani wbrew ich woli, ani w sposób nieadekwatny do
relacji duszpasterskich lub wychowawczych.
Zachowania niedozwolone:
• wszelkie formy okazywania niechcianej czułości;
• dotykanie piersi, pośladków, genitaliów i ich okolic (choćby przez bieliznę lub odzież);
• pocałunki;
• mocne i zamykające uściski, uniemożliwiające przerwanie kontaktu;
• klepanie po pośladkach, udach, kolanach,
• łaskotanie lub mocowanie się w dużej bliskości cielesnej;
• masaże;
• sadzanie na kolanach;
• kładzenie się lub spanie obok;
• ocieranie się;
• seksualizacja i seksizm;
• różne formy poniżania oraz mobbing;
• używanie wulgaryzmów.
• zabrania się częstowania małoletnich tytoniem, alkoholem i innymi substancjami
psychoaktywnymi, posiadania środków niedozwolonych przez prawo. Nie wolno również
tolerować ich posiadania oraz zażywania przez osoby małoletnie.
Zachowania właściwe w naszym kręgu kulturowym:
• uścisk dłoni lub delikatne objęcie, przytulenie, pocałunki w policzek;
• delikatne poklepanie po ramionach lub plecach jako wyraz akceptacji wsparcia, pocieszenia;
• dotyk ramion, rąk czy barku jako wyraz bliskości;
• trzymanie się za ręce w czasie np. zabawy lub dla uspokojenia wzburzenia emocjonalnego;
• trzymanie za ręce dzieci w czasie spaceru;
• siadanie w pobliżu małych dzieci;
• podnoszenie lub trzymanie na rękach dzieci do ok. 3 roku życia;
• przytulanie i branie na kolana małych dzieci za zgodą ich rodziców i najlepiej w ich obecności.
Ochrona wizerunku małoletnich.
Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej (art. 81 ust.1
zd. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, t.j. Dz. U. z 2022
r., poz.2509).
Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół
całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza (art. 81 ust. 2 zd. 2 w/w ustawy).
1) Rejestrowanie wizerunków dzieci do użytku Parafii.
Deklarujemy, że:
a) dzieci i rodzice/opiekunowie prawni przed rozpoczęciem wydarzenia w Parafii (np. kursów z
udziałem małoletnich, wyjazdów itp.) będą poinformowani o tym, że w trakcie wydarzenia
będą wykonywane zdjęcia lub nagrywane filmy, ponadto zostaną poinformowani, gdzie zdjęcia
i filmy zostaną umieszczone;
b) zgoda rodziców/opiekunów prawnych na wykonywanie zdjęć lub nagrywanie filmów
zostanie przyjęta przez nas ustnie;
c) jeśli rejestracja wydarzenia zostanie zlecona osobie zewnętrznej (wynajętemu fotografowi
lub kamerzyście), zadbamy o bezpieczeństwo dzieci poprzez:
– zobowiązanie osoby/firmy rejestrującej wydarzenie do przestrzegania niniejszych
wytycznych;
– zobowiązanie osoby/firmy rejestrującej wydarzenie do noszenia identyfikatora w czasie
trwania wydarzenia;
– niedopuszczenie do sytuacji, w której osoba/firma rejestrująca będzie przebywała z dziećmi
bez nadzoru personelu Parafii lub rodziców/opiekunów prawnych;
– poinformowanie rodziców/opiekunów prawnych oraz dzieci, że osoba/firma rejestrująca
wydarzenie będzie obecna podczas wydarzenia i upewnienie się, że rodzice/opiekunowie
prawni udzielili przynajmniej ustnej zgody na rejestrowanie wizerunku ich dzieci.
2) Rejestrowanie wizerunku dzieci przez osoby trzecie i media.
Jeśli przedstawiciele mediów lub dowolna inna osoba będą chcieli zarejestrować organizowane
przez Parafię wydarzenie i opublikować zebrany materiał, muszą zgłosić taką prośbę wcześniej
i uzyskać zgodę Proboszcza. W takiej sytuacji upewnimy się, że rodzice/opiekunowie prawni
udzielili przynajmniej ustnej zgody na rejestrowanie wizerunku ich dzieci. Oczekujemy
informacji o:
– imieniu, nazwisku i adresie osoby lub redakcji występującej o zgodę,
– uzasadnieniu potrzeby rejestrowania wydarzenia oraz informacji, w jaki sposób i w jakim
kontekście zostanie wykorzystany zebrany materiał,
– podpisanej deklaracji o zgodności podanych informacji ze stanem faktycznym.
Zasady ochrony dotyczące spotkań i wyjazdów:
Wszystkie formy zorganizowanego czasu małoletnich, a w sposób szczególny wypoczynku
dzieci i młodzieży, powinny być realizowane zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.
Na początku roku formacyjnego w parafii należy ustalić zasady komunikacji elektronicznej
z małoletnimi.
Na wyjazdy grupowe małoletnich należy uzyskać pisemną zgodę rodziców lub opiekunów
prawnych, po uprzednim zapoznaniu ich z ramowym planem działania i zasadami jego
organizacji (regulaminem). Podczas wyjazdu rodzice lub opiekunowie prawni mają prawo do
kontaktu ze swoim dzieckiem oraz z jego opiekunem.
Osoby niepełnoletnie pełniące rolę kadry są zakwaterowane w oddzielnych pokojach (nie
z dziećmi i nie z dorosłymi).
Wychowankowie i kadra kwaterowani są w osobnych pokojach.
W przypadku noclegu zbiorowego dzieci powinny być podzielone według płci, a jeśli nocleg
odbywa się w jednej dużej sali, należy wyznaczyć strefy dostosowane do podanych wytycznych,
rozlokowane w różnych miejscach pomieszczenia.
W sytuacji szczególnej, wymagającej od członka personelu pozostania w nocy w pomieszczeniu
z wychowankiem, powinien on o tym fakcie zawiadomić inną osobę dorosłą, kierownika
wyjazdu oraz, jeśli to możliwe, rodzica lub opiekuna prawnego wychowanka. Jeśli wyjazd
przewiduje noclegi zbiorowe organizator zawiera informację na ten temat w regulaminie.
Szczególnie zadbać należy o ochronę małoletnich w toaletach, łazienkach, przebieralniach czy
szatniach.
Zasady chroniące dotyczące wszystkich, również dorosłych:
• Sakrament pokuty i pojednania, także spotkania związane z towarzyszeniem duchowym
powinny odbywać się w miejscach do tego wyznaczonych (konfesjonał lub miejsce osobne, ale
widoczne). Jeśli nie można zachować tej zasady (np. w czasie wakacji, pielgrzymki czy przy
spowiedzi osoby chorej, niepełnosprawnej), należy zadbać o to, by spowiednik i penitent byli
dostępni (drzwi pomieszczenia nie mogą być zamknięte na klucz) lub widoczni dla innych osób
(np. przeszklenia w drzwiach, uchylone drzwi do pomieszczenia).
• Podczas Mszy Świętych o uzdrowienie połączonych z modlitwą wstawienniczą należy zadbać
o to, aby modlitwa taka odbywała się przy głównym ołtarzu, lub w miejscach godnych,
widocznych.
• Zaleca się, aby odwiedziny chorych (dotyczy księży oraz szafarzy i wolontariuszy) odbywały
się w obecności osoby trzeciej (kogoś z rodziny, z sąsiedztwa, osoby posługującej w parafii).
• Do udziału w wizytach duszpasterskich (kolęda) należy zapraszać tylko takie osoby (służba
liturgiczna, organista, kościelny…), które wykazują się odpowiednią dojrzałością np. w obszarze
zachowania dyskrecji.
VIII. Organizacja rozmowy z dzieckiem.
Miejsce rozmowy powinno być terenem neutralnym, możliwie cichym i bezpiecznym. Warto
przygotować dodatkowe materiały: papier, kredki, maskotki. Lepiej, aby osoba prowadząca
rozmowę nie siedziała za biurkiem, które będzie oddzielać ją od dziecka. Warto również
zapewnić dziecku takie miejsce/pozycję, aby jego stopy mogły dotykać podłogi. Jeżeli rozmowa
dotyczy przemocy fizycznej i/lub seksualnej, wskazane jest, aby dziecko mogło pokazywać
miejsca urazów na lalce czy maskotce, a nie na własnym ciele.
Należy zadbać o odpowiedni czas na rozmowę. Ten czas powinien być zarezerwowany
wyłącznie dla dziecka. Dziecko będzie czuło się lepiej i pewniej, gdy samo wybierze miejsce, w
którym chce usiąść, oraz jeśli będzie miało koło siebie chusteczki lub coś do picia.
Przed rozmową z dzieckiem warto przemyśleć jej cel i zaplanować przebieg. Taki plan ułatwia
rozmowę, chociaż jej przebieg powinien zależeć od stopnia otwartości i zachowania dziecka.
• Przebieg rozmowy.
Rozpoczynając rozmowę z dzieckiem, należy okazać mu, że interesujemy się nim, a nie tylko
tym, czego chcemy się dowiedzieć. Rozmowa o doznanej krzywdzie może być dla dziecka
trudna. Dziecko może okazywać strach, ból, może płakać, być mocno zawstydzone, złościć się.
Nie wolno zaprzeczać jego uczuciom lub bagatelizować je. Warto stawiać pytania otwarte: „Czy
mógłbyś mi o tym opowiedzieć?”, „Chciałabym lepiej zrozumieć, co cię spotkało”. Należy
panować nad własnymi emocjami, mimiką, gestykulacją. Dziecko nie udźwignie emocji, a może
poczuć się winne wzburzenia rozmówcy. Nie należy zadawać pytań sugerujących: „Czy to było
w pokoju, czy na placu zabaw?”, „Czy kolega dotykał twoich miejsc intymnych?”. Należy
podążać za tym, co mówi dziecko i nie podpowiadać mu tego, czego być może się domyślamy
się, np. „Uderzył cię w plecy, a w głowę też cię uderzył?”. Należy sprawdzać od czasu do czasu,
czy wszystkie pojęcia, których używa dziecko, znaczą to samo dla dziecka i osoby
wysłuchującej.
Należy dać dziecku przestrzeń, aby powiedziało tyle, ile może. Nie dociskać, nie zmuszać do
ujawniania szczegółów, jeśli widać, że dziecko się zamyka, wycofuje z kontaktu. Należy
pamiętać, że nie prowadzimy śledztwa i nie weryfikujemy za wszelką cenę prawdomówności
dziecka. Należy uszanować emocje dziecka, powiedzieć mu np. „Widzę, że jest ci smutno,
wiem, że to dla ciebie trudne”. W kontakcie z dzieckiem pomocne jest odzwierciedlanie jego
emocji. Pomaga ono dziecku nazywać to, co czuje, i doświadczać tego. Należy mówić prostym
językiem. Musi być on adekwatny do poziomu rozwoju dziecka. Rozmawiając z małym
dzieckiem, należy używać zdań pojedynczych, nie stosować podwójnych przeczeń, unikać
zaimków. Należy powstrzymać się od wyrażania negatywnych opinii o sprawcy krzywdy
dziecka. Dzieci, które doznają krzywdzenia, są często silnie związane emocjonalnie ze sprawcą.
Dziecko może cierpieć i jednocześnie darzyć sprawcę miłością. Nie należy kwestionować tych
uczuć. Bez względu na to, czy rozmowę zainicjowało dziecko, czy odbywa się ona z naszej
inicjatywy, naszym zadaniem jest nie tylko zebranie informacji o trudnych dla niego
wydarzeniach, ale również udzielenie mu wsparcia.
Po rozmowie z dzieckiem należy sporządzić notatkę służbową. Należy zapisać dokładnie treść
rozmowy i użyć słów dziecka. Należy zapisywać cytaty, nie przekształcając wypowiedzi dziecka.
Nie należy jednak tworzyć notatki w trakcie spotkania. Podczas rozmowy z dzieckiem w pełni
należy skoncentrować się na kontakcie z nim.
IX. Szkolenie i stałe wsparcie dla osób zajmujących się profilaktyką.
Ochrona przed krzywdzeniem wpisana jest w misję Kościoła Katolickiego powierzoną mu przez
Pana. Dlatego każdy przełożony w Kościele, osoby uczestniczące w jego misji przez pracę i
zaangażowanie duszpasterskie czy pracę z dziećmi i osobami bezbronnymi – powinien
posiadać potrzebną wiedzę na temat ochrony dzieci i osób bezbronnych przed przemocą
i dzielić się nią z rodzicami i dziećmi.
Zakres szkoleń w temacie ochrony dzieci i osób bezbronnych oraz kto je prowadzi:
Wszyscy pracownicy i wolontariusze w parafii otrzymują potrzebną im wiedzę o standardach
przyjętych i obowiązujących w parafii kodeksie zachowań, procedurach związanych z
interwencją i zgłoszeniem.
Każda osoba pracująca z dziećmi i młodzieżą co dwa lata uczestniczy w jednodniowym
szkoleniu z zakresu prewencji. Treść tych szkoleń przygotowana jest przez osobę
odpowiedzialną w archidiecezji za prewencję. Szkolenia prowadzą odpowiednio przygotowane
kompetentne w dziedzinie ochrony dzieci i osób bezbronnych osoby, które są delegowane
przez archidiecezję do pełnienia takich zadań.
Osoby odpowiedzialne za prewencję w parafii powinny mieć wiedzę na temat:
• Podstawowych procedur prawnych (kanonicznych i przewidzianych przez Kodeks karny).
• Czynników ryzyka i czynników ochronnych, oraz wiedzę na temat procedur ustalonych dla
danej parafii.
Za szkolenie tych osób odpowiada osoba odpowiedzialna za prewencję w archidiecezji. Na
szkolenie zaprasza osoby posiadające kompetencje potwierdzone odpowiednim dokumentem.
X. Zapewnienie jakości i ciągłości działań w zakresie prewencji.
1. Dokument zawierający standardy ochrony dzieci i osób bezbronnych w parafii aktualizowany
jest co dwa lata.
2. Ewaluacja dokumentu dokonywana jest w danej placówce przez osobę odpowiedzialną za
prewencję we współpracy z Proboszczem i osobami wyznaczonymi przez Proboszcza, a
następnie konsultowana z osobami zaangażowanymi w duszpasterstwo parafialne. Następnie
jest zatwierdzana przez osobę odpowiedzialną w archidiecezji za prewencję.
XI. Objaśnienie terminów.
1. Osoby, ich role i funkcje w Kościele.
Ksiądz – duchowny chrześcijański posiadający święcenia kapłańskie.
Kapłan – osoba, która spełnia w imieniu wspólnoty religijnej funkcje kultowe i rytualne.
Duchowieństwo, kler – biskupi, księża i diakoni.
Osoby konsekrowane – osoby, które w sposób szczególny poświęcają życie Bogu. Łączy je
konsekracja, która wiąże się ze złożeniem Bogu ślubów czystości oraz najczęściej również
ubóstwa i posłuszeństwa, choć zależy to od formy życia konsekrowanego. Należą do nich
członkowie stowarzyszeń zakonnych oraz świeckie osoby konsekrowane.
Osoba świecka – członek Kościoła katolickiego i personel Kościoła inny niż biskupi, księża,
diakoni i osoby zakonne.
Biskup – biskup lub arcybiskup diecezjalny, ordynariusz ordynariatu i prałat Prałatury
Personalnej Kościoła łacińskiego oraz hierarcha Kościołów Wschodnich.
Proboszcz – mianowany przez biskupa duszpasterz i zarządca parafii.
Personel kościelny – duchowny, osoba zakonna lub inna osoba zatrudniona przez Kościół na
podstawie umowy, podwykonawstwa, dobrowolnie lub nieodpłatnie.
Szafarz nadzwyczajny Komunii Świętej – osoba wyznaczona do udzielania Komunii Świętej, gdy
zabraknie odpowiedniej liczby szafarzy zwyczajnych.
Wolontariusz – osoba, która na rzecz innych osób lub danej grupy społecznej, dobrowolnie i
bezpłatnie świadczy pracę wykraczającą poza związki rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie.
Określenie „bezpłatna” nie oznacza „bezinteresowna”, lecz „bez wynagrodzenia
materialnego”.
Organizator wyjazdu – osoba/podmiot uprawniony do organizacji wyjazdu dzieci i młodzieży
parafie, wspólnoty religijne, szkoły i placówki, przedsiębiorcy podlegający ustawie o usługach
turystycznych, osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki nieposiadające osobowości prawnej.
2. Organizacja posługi Kościoła.
Diecezja – diecezja, archidiecezja, ordynariat lub prałatura personalna Kościoła łacińskiego i
eparchia Kościoła wschodniego.
Parafia – określona wspólnota wiernych, utworzoną na sposób stały w Kościele partykularnym,
nad którą pasterską pieczę, pod władzą biskupa diecezjalnego, powierza się proboszczowi jako
jej własnemu pasterzowi.
Duszpasterstwo, w tym duszpasterstwo parafialne – sytuacja, w której jedna osoba jest
odpowiedzialna za dobro drugiej lub za wspólnotę wyznaniową. Obejmuje celebrowanie
liturgii, zapewnienie porad i wsparcia duchowego, edukację, poradnictwo, opiekę medyczną i
pomoc w potrzebie. Wszelka praca polegająca na nadzorze lub wychowaniu dzieci i młodzieży
jest dziełem duszpasterskim.
Duszpasterstwo poza parafialne – duszpasterstwa, wspólnoty, grupy gromadzące młodych
ludzi (młodzież licealna, studenci, młodzi dorośli), w tym wolontariaty, wakacyjne spotkania
młodych (organizowane przez zakony, zgromadzenia zakonne, wspólnoty), festiwale
młodzieżowe, rekolekcje wyjazdowe, wspólnoty różnych stanów, pielgrzymki piesze,
pielgrzymki autokarowe, środowiska harcerskie. To dzieła, które mogą działać przy parafiach,
ale mają struktury poza parafialne.
3. Małoletni i bezbronni.
Dziecko – osoba poniżej 18. roku życia.
Małoletni – w rozumieniu polskiego prawa cywilnego osoba, która nie ukończyła 18 lat lub nie
zawarła małżeństwa.
Nieletni – w rozumieniu prawa karnego osoba, która w momencie popełnienia czynu
zabronionego nie ukończyła 17. roku życia.
Wiek bezwzględnej ochrony –wiek niższy niż wiek zgody. Czynność seksualna z osobą w wieku
ochronnym jest czynem zabronionym (wykorzystaniem seksualnym), a osoba dopuszczająca
się jej i lub doprowadzająca do niej podlega odpowiedzialności karnej. W Polsce aktualnie
wynosi 15 lat.
Dziecko wykorzystane seksualnie – każde dziecko w wieku bezwzględnej ochrony, jeśli osoba
dojrzała seksualnie, czy to przez świadome działanie, czy też przez zaniedbywanie swoich
społecznych obowiązków lub obowiązków wynikających ze specyficznej odpowiedzialności za
dziecko, dopuszcza się zaangażowania dziecka w jakąkolwiek aktywność natury seksualnej,
której intencją jest zaspokojenie osoby dorosłej (Standing Committee on Sexually Abused
Children).
Opiekun – osoba sprawująca pieczę nad małoletnim, uprawniona do reprezentacji dziecka oraz
posiadająca władzę prawną do dbania o interesy osobiste i majątkowe innej osoby (rodzic,
rodzic zastępczy lub osoba uprawniona przez rodzica).
Zgoda opiekuna – zgoda rodziców albo zgoda opiekuna, rodzica zastępczego lub opiekuna
tymczasowego. Jednak w przypadku braku porozumienia między rodzicami dziecka, należy
poinformować rodziców o konieczności rozstrzygnięcia sprawy przez sąd rodzinny (orzeczenie
sądu opiekuńczego zastępuje zgodę rodziców).
Osoba dorosła bezbronna zgodnie z Art. 1 ust. 2 b) Vos Estis Lux Mundi – każda osoba
znajdująca się w stanie niepełnosprawności, upośledzeniu fizycznym lub psychicznym albo
pozbawiona wolności osobistej, która w rzeczywistości, nawet sporadycznie, ogranicza ich
zdolność zrozumienia, chęci lub przeciwstawienia się przestępstwu w inny sposób.
4. Różne formy przemocy.
Uwikłanie – każda relacja, w której doświadczamy strachu, lęku, poczucia winy, poczucia
krzywdy, frustracji, poniżenia, zniewolenia, zależności, dominacji, niemożności bycia sobą,
nieszczerości, braku autentyczności, przemocy emocjonalnej, fizycznej, seksualnej czy
ekonomicznej.
Nadużycie – postępowanie lub czyn niezgodny z przyjętymi normami postępowania, a
nadużywać oznacza użyć ponad miarę oraz wykorzystać coś w niewłaściwy sposób lub w
nadmiernym stopniu (SJP).
Nadużycie władzy – nadużycie stanowiska, funkcji lub obowiązku w celu wykorzystania innej
osoby. Może to przybierać różne formy i obejmować sytuacje, w których dana osoba ma władzę
nad inną osobą na mocy swojego związku (np. pracodawca i pracownik, nauczyciel i uczeń,
trener i sportowiec, rodzic lub opiekun i dziecko, duchowny/osoba zakonna i parafianin) i
wykorzystuje tę władzę na swoją korzyść.
Przemoc duchowa – odwoływanie się do przekonań religijnych i wiary osoby w celu
wyrządzenia jej szkody. Może mieć negatywny wpływ na duchowość osoby poszkodowanej,
zwłaszcza, gdy dopuszcza się jej osoba posiadająca duchowy autorytet i zaufanie w Kościele.
Przemoc domowa – jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie
naruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności narażające na niebezpieczeństwo
utraty życia lub zdrowia, naruszające godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym
seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące
cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą (art. 2 ustawy o przeciwdziałaniu
przemocy w rodzinie).
Zaniedbanie (wobec osoby dorosłej) – niezapewnienie przez opiekuna środków niezbędnych
do życia osobie, którą się opiekuje. Przemoc wobec osób starszych – pojedyncze lub
powtarzające się działanie lub brak odpowiedniego działania, mające miejsce w jakimkolwiek
związku, w którym oczekuje się zaufania, które powoduje krzywdę lub cierpienie starszej
osoby.
Przemoc emocjonalna (dorośli) – powszechna forma przemocy mająca miejsce w bliskich
związkach. Przemoc emocjonalna jest definiowana jako molestowanie, które ma miejsce, gdy
dana osoba jest poddawana zachowaniom lub działaniom mającym na celu jej kontrolowanie,
z zamiarem wyrządzenia jej krzywdy emocjonalnej lub strachu, poprzez manipulację, izolację
lub zastraszanie.
Bullying – znęcanie, zastraszanie, prześladowanie werbalne, społeczne, a także fizyczne.
Gaslighting – przemoc psychiczna polegająca na manipulowania drugą osobą w taki sposób, że
ofiara przemocy z czasem przestaje ufać swoim osądom, staje się zdezorientowana, zalękniona
i traci zaufanie do swojej pamięci czy percepcji. Jeśli manipulacja jest stosowana stale i
metodycznie, może w końcu doprowadzić do tego, że ofiara zacznie kwestionować swoje
zdrowie psychiczne. W ten sposób manipulator przejmuje nad nią całkowitą kontrolę.
Grooming (wobec dorosłego) – zachowania mające na celu izolację osoby, uczynienie jej
zależną, skłonną do zaufania i bardziej podatną na agresywne zachowanie.
Seksizm – uprzedzenie lub dyskryminacja ze względu na płeć.
Seksualizacja – proces, w wyniku którego wartościowanie drugiej osoby oraz siebie
samego/siebie samej dokonywane jest przez pryzmat atrakcyjności seksualnej,
uprzedmiotowienie osoby pod względem seksualnym lub narzucanie seksualności w
niewłaściwy sposób (wg Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego).
Cyberprzemoc – wszelka przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych
komunikatorów, czatów, stron internetowych, mediów społecznościowych, blogów, SMS-ów,
MMS-ów. Może mieć formę wulgarnych wiadomości, obraźliwych komentarzy (hejt, trolling),
rozpowszechniania zdjęć ukazujących dziecko w niekorzystnym świetle, zastraszania, śledzenia
(cyberstalking), ujawniania tajemnic (outing) itp.
5. Formy przemocy wobec dziecka.
a) Informacje wstępne.
Krzywdzenie dzieci to każde działanie lub bezczynność jednostki, instytucji lub społeczeństwa
jako całości i każdy rezultat takiego działania lub bezczynności, które deprecjonują prawa i
swobody dzieci i/lub zakłócają ich optymalny rozwój. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia
29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 424. 834), przez
przemoc domową należy rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub
zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające
prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:
a) narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,
b) naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,
c) powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby
cierpienie lub krzywdę,
d) ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości
podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,
e) istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia,
poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji
elektronicznej.
Ważne jest, że:
– krzywdzenie dziecka nie musi być działaniem intencjonalnym, może również polegać na
zaniechaniu działania, jeśli w rezultacie nie jest zrealizowane któreś z praw dziecka;
– krzywdzenia dziecka może dopuścić się zarówno pojedyncza osoba, jak i instytucja, a także
społeczeństwo jako całość – jeżeli w swoim działaniu nie respektuje generalnej zasady
kierowania się dobrem dziecka;
– krzywdzenie dziecka nie musi oznaczać, że powstała wymierna, widoczna szkoda, np. uraz
fizyczny lub psychiczny, to także sytuacja, w której dziecko nie może optymalnie się rozwijać;
– krzywdzenie dziecka przybiera różne formy, wszystkie mają krótko i długoterminowe znaczące
konsekwencje dla rozwoju fizycznego, emocjonalnego, poznawczego i społecznego dziecka;
– poszczególne rodzaje przemocy nie są od siebie izolowane i często występują razem; przemoc
fizyczna zawsze będzie się wiązać z przemocą emocjonalną i zaniedbaniem, przemoc seksualna
– z emocjonalną, fizyczną i zaniedbaniem, zaniedbanie z emocjonalną i fizyczną; jedynym
rodzajem krzywdzenia, który może wystąpić pojedynczo, jest przemoc emocjonalna.
b) Przemoc fizyczna.
To przemoc, w wyniku której dziecko doznaje fizycznej krzywdy lub jest nią potencjalnie
zagrożone. Może być czynnością powtarzającą się lub jednorazową.
Krzywda ta następuje w wyniku działania bądź zaniechania działania (np. niereagowanie na
kary fizyczne wymierzane przez inną osobę) ze strony rodzica lub innej osoby odpowiedzialnej
za dziecko.
c) Przemoc psychiczna (emocjonalna).
To przewlekła, nie fizyczna, szkodliwa interakcja pomiędzy dzieckiem a opiekunem, obejmująca
zarówno działania, jak i zaniechania (np. niereagowanie na trudną sytuację dziecka wśród
rówieśników, nieodpowiadanie na potrzeby dziecka, np. pragnienie rozmowy czy przytulenia).
Zaliczamy do niej m.in.: niedostępność emocjonalną, ignorowanie potrzeb emocjonalnych
dziecka, relację z dzieckiem opartą na wrogości, obwinianie, oczernianie, odrzucanie,
upokarzanie, straszenie, przypisywanie negatywnych cech dziecku, nieodpowiednie
rozwojowo lub niekonsekwentne interakcje z dzieckiem, niedostrzeganie lub nieuznawanie
indywidualności dziecka i granic psychicznych pomiędzy rodzicem/opiekunem a dzieckiem
(wikłanie dziecka w problemy dorosłych, angażowanie dziecka w nieodpowiednie dla niego
rozwojowo dorosłe role, w których zastępuje ono lub przejmuje rolę rodzica lub opiekuna),
stawianie wymagań nieadekwatnych do możliwości dziecka, emocjonalne uzależnianie,
ograniczanie kontaktów społecznych i swobodnego rozwoju, nadopiekuńczość.
Przemocą jest również nieodpowiednia socjalizacja, demoralizacja, a także sytuacja, gdy
dziecko jest świadkiem przemocy.
d) Przemoc seksualna (wykorzystanie seksualne dziecka).
Każda czynność seksualna podejmowana z dzieckiem poniżej 15 roku życia, nawet za jego
zgodą, jest przestępstwem. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje wykorzystanie seksualne
dziecka jako angażowanie dzieci lub młodzieży w aktywność seksualną, którą nie w pełni
rozumieją i na którą nie są w stanie wyrazić świadomej zgody bądź na którą nie są
przygotowane rozwojowo i nie mogą wyrazić zgody lub która narusza prawa bądź normy
społeczne (Światowa Organizacja Zdrowia. Udzielanie pomocy dzieciom i młodzieży, które
zostały wykorzystane seksualnie: wytyczne kliniczne opracowane przez WHO. Kopenhaga:
Regionalne Biuro WHO dla Europy, 2023. https://iris.who.int/handle/10665/367637).
W przypadku dzieci, które ukończyły 15 lat, za przemoc seksualną uważa się wszelkie czynności
seksualne ze strony osoby dorosłej lub innego dziecka, jeśli te osoby ze względu na wiek bądź
stopień rozwoju, pozostają wobec dziecka w relacji opieki, zależności lub władzy.
Krzywdzenie seksualne dziecka może przybierać następujące formy:
– kontakt fizyczny (całowanie o charakterze seksualnym, dotykanie i pobudzanie intymnych
części ciała dziecka ręką, penisem, przedmiotami, skłanianie dziecka do podobnych zachowań
seksualnych wobec dorosłego, kontakty oralno – genitalne, stosunki udowe, penetracja
seksualna);
– bez kontaktu fizycznego – ekshibicjonizm, wszelkie formy werbalnego molestowania
(prowadzenie rozmów o treści seksualnej nieadekwatnej do wieku dziecka) i skłanianie do
kontaktu z treściami pornograficznymi, grooming (uwodzenie w Internecie w celu nawiązania
kontaktu);
– komercyjne kontakty seksualne z dzieckiem (wyzyskiwanie seksualne dziecka), gdy w zamian
za udział w czynnościach seksualnych dziecko otrzymuje korzyść lub obietnicę korzyści.
e) Przemoc rówieśnicza.
Nazywana jest także agresją rówieśniczą lub bullyingiem. Obejmuje przede wszystkim agresję
w szkole, choć jej sprawcami mogą być także rówieśnicy spoza szkoły, sąsiedzi czy rodzeństwo.
Bullying ma miejsce wtedy, gdy celem działania jest wyrządzenie komuś przykrości lub krzywdy
(intencjonalność), ma charakter systematyczny (powtarzalność), a ofiara jest słabsza od
sprawcy bądź grupy sprawców.
Obejmuje przemoc werbalną (np. przezywanie, dogadywanie, ośmieszanie) relacyjną (np.
wykluczenie z grupy, ignorowanie, nastawianie innych przeciwko danej osobie), fizyczną (np.
pobicie, kopanie, popychanie, szarpanie), materialną (np. kradzież, niszczenie przedmiotów)
oraz elektroniczną (złośliwy SMS lub e-mail, wpis w serwisie społecznościowym, umieszczanie
w Internecie zdjęć lub filmów ośmieszających ofiarę), a także przemoc podczas randki ze strony
chłopaka/dziewczyny.
6. Przestępstwa motywowane seksualnie.
Przestępstwo kanoniczne wykorzystywania seksualnego – kanoniczne przestępstwa
wykorzystywania seksualnego popełniane przez duchownych lub osoby konsekrowane,
którymi są: zmuszanie kogoś, za pomocą przemocy, groźby lub nadużycia władzy, do
wykonywania lub poddawania się czynnościom seksualnym; wykonywanie czynności
seksualnych z osobą nieletnią lub bezbronną; produkcję, wystawianie, posiadanie lub
dystrybucję, w tym drogą elektroniczną, pornografii dziecięcej, a także werbowanie lub
nakłanianie osoby małoletniej lub osoby bezbronnej do udziału w tworzeniu pornografii
popełnione przez duchownych lub osoby zakonne, o których mowa w artykule 1 §1 a) Vos Estis
Lux Mundi.
7. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (art. 197-205 k.k.).
• Zgwałcenie (art. 197)
• Wykorzystanie seksualne osoby bezradnej lub niepoczytalnej (art. 198)
• Seksualne wykorzystanie zależności (art. 199)
• Seksualne wykorzystanie małoletniego (art. 200)
• Uwodzenie małoletniego poniżej lat 15 z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego lub
sieci telekomunikacyjnej (art. 200a)
• Propagowanie pedofilii (art. 200b)
• Kazirodztwo (art. 201)
• Pornografia (art. 202)
• Zmuszanie do prostytucji (art. 203)
• Czerpanie zysku z cudzego nierządu (art. 204).
Rejestr Sprawców Przestępstw na tle seksualnym – rejestr obywateli polskich, którzy dopuścili
się przestępstwa z pobudek seksualnych. Składa się z Rejestru publicznego i Rejestru z
dostępem ograniczonym. https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/rejestry-i-ewidencje/rejestrsprawcow-
przestepstw-na-tle-seksualnym/
8. Osoby dramatu.
Osoba pokrzywdzona – osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio
naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (art. 49 § 1 k.p.k.).
Osoby pokrzywdzone przemocą w rodzinie – osoby najbliższe, inne osoby pozostające w stałym
lub przemijającym stosunku zależności od osoby stosującej przemoc (art. 115§11 ustawy o
przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
Skarżący – każda osoba składająca skargę, która może zawierać zarzut, podejrzenie, obawę lub
zgłoszenie naruszenia prawa.
Pozwany – osoba, na którą złożono skargę.
Oskarżony – osoba, której postawiono zarzuty karne.
Przestępca seksualny – osoba, która przyznała się do wykorzystania seksualnego lub której
odpowiedzialność za wykorzystanie została orzeczona przez właściwy sąd i/lub procedurę
kościelną.
9. Zespół ds. Prewencji i jego praca.
Osoba zaufana – osoba wyznaczona przez przełożonego danego dzieła duszpasterskiego,
ciesząca się zaufaniem i odpowiednio przygotowana, odpowiedzialna za przyjmowanie
zgłoszeń o zdarzeniach dotyczących przemocy.
Osoba odpowiedzialna za interwencję– zarządca placówki (proboszcz) odpowiedzialny za
podejmowanie interwencji w przypadku zaistnienia przemocy.
Wniosek o wgląd w sytuację rodziny – Pismo może zostać złożone przez każdą osobę fizyczną i
prawną, która chce, aby sąd zbadał aktualną sytuację rodzinną. Wniosek nie podlega żadnej
opłacie sądowej, może być złożony w każdej chwili i w przypadku jego odrzucenia przez sąd nie
rodzi żadnych negatywnych konsekwencji wobec wnioskodawcy.
XII. Instytucje udzielające pomocy dzieciom i młodzieży.
800 12 12 12 – dziecięcy telefon zaufania Rzecznika Praw Dziecka;
116 111 – telefon zaufania dla dzieci i młodzieży;
116 123 ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia”;
997 lub 112 – Policja.
XIII. Postanowienia końcowe.
1. Osobą odpowiedzialną za przygotowanie Personelu Parafii do stosowania Standardów jest
Proboszcz Parafii, który posiada kompetencje do organizowania dla Personelu szkoleń,
odebrania pisemnych oświadczeń od Personelu Parafii o zapoznaniu się ze Standardami i ich
późniejszymi aktualizacjami (załącznik nr 2), przechowywania wszelkiej dokumentacji dot.
Standardów, oraz udostępniania Standardów zgodnie z pkt. 2.
2. Niniejsze Standardy udostępnianie są przez Parafię w wersji pełnej na stronie internetowej
Parafii oraz w wersji papierowej w Kancelarii Parafialnej .
Wersja skrócona Standardów stanowi Załącznik nr 1 do niniejszych Standardów.
Wersja skrócona Standardów udostępniana jest na stronie internetowej Parafii oraz na tablicy
ogłoszeń.
Załączniki:
– Załącznik nr 1 – Standardy Ochrony Małoletnich Wersja Skrócona.
– Załącznik nr 2 – Oświadczenie o zapoznaniu się ze Standardami.
– Załącznik nr 3 – Oświadczenie o zachowaniu poufności informacji powziętych w procesie
postępowania w sprawie krzywdzenia dziecka/małoletniego.
– Załącznik nr 4 – Karta interwencji.